F26-163 - Potentillo velutinae-Ononidetum striatae Barbero, Loisel & Quézel 1972

Prodrome des végétations de France décliné (PVF2)

Synécologie

Pelouse souvent pâturée par les ovins ; substratum généralement dolomitisé des lapiaz, replats et crêtes ; sols superficiels très perméables de type lithosol ou rendzine ; pentes faibles, exposition souvent au sud ; déneigement précoce ; étage oroméditerranéen (1 000-1 700 m).

Nom cité du syntaxon

Potentillo velutinae-Ononidetum striatae Barbero, Loisel & Quézel 1972 (Bull. Soc. Bot. France 119 : 156).

Synonymes

Association à Potentilla incana et Arenaria aggregata Guin. 1962 prov. ; Globularieto-Potentilletum cinereae Guin. 1975.

Type nomenclatural

Barbero et al. n’ont publié qu’une colonne synthétique (tab. 2 h.t., col. 3, Bull. Soc. Bot. France 119) ; il est impossible par ailleurs de choisir un relevé de Guinochet, ce dernier ne notant pas Ononis striata dans ses relevés et de fait le relevé proposé par Misset (2015) ne convient pas. Nous proposons le néotype suivant (neotypus nominis) : Aiguines (Var), plan de Canjuers, 70 % recouvrement, 15° sud-ouest, mai 1981, J.-M. Royer, inédit. Anthyllis montana 1.2, A. vulneraria subsp. rubriflora 1.1, Argyrolobium zanonii +, Bromopsis erecta 1.2, Carex humilis 2.2, Cerastium arvense subsp. suffruticosum 1.2, Dianthus godronianus 1.1, Echinops ritro +, Eryngium campestre +, Euphorbia spinosa 2.2, Festuca cinerea 1.2, Filipendula vulgaris 1.1, Genista hispanica +, Helianthemum canum +, Juniperus communis +, Koeleria vallesiana 1.2, Lavandula angustifolia 1.1, Leontodon crispus +, Potentilla velutina 1.2, Ononis striata 1.2, Prunus mahaleb +, Ranunculus gramineus +, Satureja montana 1.2, Seseli montanum +, Stipa gallica 3.3, Teucrium chamaedrys 2.2, T. montanum 1.1, Thymus vulgaris 2.3, Trinia glauca +, Tulipa sylvestris subsp. australis +, Valeriana tuberosa +, Vincetoxicum hirundinaria +.

Physionomie

Pelouse rase, constituée de diverses hémicryptophytes et chaméphytes, souvent codominée par Anthyllis montana, Festuca ovina coll.*, Globularia cordifolia, Potentilla velutina, Thymus longicaulis auct. * Remarque : il peut s’agir de Festuca burgundiana, F. cinerea ou F. inops

Combinaison caractéristique d'espèces

Anthyllis montana, A. vulneraria subsp. rubriflora, Arenaria aggregata subsp. aggregata, Astragalus monspessulanus, Carex humilis, Festuca cinerea (F. inops, F. burgundiana), Helianthemum apenninum, H. canum, Inula montana, Koeleria vallesiana, Leontodon crispus, Linum campanulatum, Ononis minutissima, O. pusilla, O. striata, Plantago argentea, Potentilla velutina, Sedum ochroleucum, Sempervivum calcareum, Stipa gallica, Teucrium aureum, T. montanum, Thesium humifusum subsp. divaricatum, Thymus longicaulis auct., Trinia glauca, Valeriana tuberosa. Autres espèces diagnostiques : Astragalus vesicarius, Cytisus ardoinoi, Leucanthemum burnatii, Minuartia glomerata subsp. burnatii. Reamarque : les relevés de Barbero et al. et ceux de Guinochet proviennent du même secteur, mais on note des différences notables entre les deux listes floristiques, les seconds étant dépourvus d’Astragalus monspessulanus, Carthamus carduncellus, Helianthemum canum, Ononis striata, Sempervivum calcareum, et les premiers d’Helictochloa pratensis, Helianthemum italicum, Satureja montana.

Variations

Gaultier (1989) propose trois sous-associations :
- typicum, différenciée par diverses espèces provenant des Rosmarinetalia ; Préalpes de Haute-Provence et de Nice ;
- gentianetosum angustifoliae Gaultier in Misset 2015, différenciée par Antennaria dioica, Carlina acaulis, Genista pilosa subsp. jordanii, Gentiana verna subsp. delphinensis, Linum suffruticosum subsp. appressum, Pedicularis gyroflexa, Polygala calcarea ; plus mésophile que le type, plus indifférente à l’exposition, sols un peu plus épais ; Diois ; typifiée par le rel. 211 du tab. 5 h.t. in Gaultier (1989, Relations entre pelouses eurosibériennes (Festuco-Brometea Br.-Bl. & Tx. 1943) et groupements méditerranéens (Ononido-Rosmarinetea Br.-Bl. 1947). Étude régionale (Diois) et synthèse sur le pourtour méditerranéen nord-occidental), publié par Misset (2015a, Bull. Soc. Bot. Centre-Ouest, NS, 45 : 375) ;
- poetosum molinerii Gaultier in Misset 2015, différenciée par Achillea odorata, Allium sphaerocephalon, Poa molinerii, Minuartia mutabilis, Sedum album, S. ochroleucum ; xérophile, microcavités abritées du vent, pentes en exposition sud, sols squelettiques peu évolués ; Diois ; typifiée par le rel. 229 du tab. 5 h.t. in Gaultier (1989, Relations entre pelouses eurosibériennes (Festuco-Brometea Br.-Bl. & Tx. 1943) et groupements méditerranéens (Ononido-Rosmarinetea Br.-Bl. 1947). Étude régionale (Diois) et synthèse sur le pourtour méditerranéen nord-occidental), publié par Misset (2015 a, Bull. Soc. Bot. Centre-Ouest, NS, 45 : 375).
Gaultier (1989) propose trois variantes dans la sous-association poetosum : var. typique, var. à Oxytropis campestris et var. à Thymus vulgaris, cette dernière plus thermophile.

Synchorologie

Territoire d’observation : Préalpes du Sud, depuis le Diois jusqu’aux Alpes-Maritimes.

Axes à développer

- nouveau tableau détaillé à publier pour la sous-association typicum, le tableau de Guinochet étant assez différent de celui de Barbero et al., ce dernier synthétique et incomplet ;
- élever éventuellement les sous-associations de Gaultier au rang d’associations autonomes.

Bibliographie

Barbero M. et al., 1972 ; Braun-Blanquet J. et al., 1952 ; Gaultier C., 1989 ; Guinochet M., 1975 ; Lavagne A. & Moutte P., 1980 ; Lavagne A. & Rebuffel G., 1997 ; Misset C., 2015 ; Noble V., 2008. Barbero M. et al., 1972 ; Mathon C., 1952 ; Molinier R., 1938 ; Molinier R. & Archiloque A., 1967 ; Pons A., 1951.

Bibliographie

 Royer J.-M. & Ferrez Y., 2020. Contribution au prodrome des végétations de France : les Festuco – Brometea Braun-Blanq. & Tüxen ex Klika & Hadač 1944. Doc. phytosoc., série 3, 13 : 7-302. (Source)